Tuesday, May 3, 2011

Book Review: Places and Regions in Global Context 5th Edition

Tantengco, Ourlad Alzeus G.
2010-59051
Geography 1 THW4
Alternative Paper

CHAPTER 1 – Geography Matters

Geography is an academic discipline that tries to understand and explain the diversity of people and places. It also gives attention to the spatial organization of human and humans’ interaction with the environment. The importance of geography as an academic discipline is becoming more widely recognized as globalization and advancement emerge in our competitive world.
Humans are all aware of the recent news report about the different catastrophic events that cause devastation to humanity. People refer to these catastrophes as natural disasters. But not all natural disasters are caused by nature alone. This statement brings us much closer to knowing the importance of Geography. This will give us an idea on how human activities play an important role in the processes that are happening on Earth.
Knowledge of Human Geography gives us an extent of knowledge about location, places and its influence to humanity. Different environment and places affects and influence the growth of people in different manner. For example, a person that lives in a location where vegetation is abundant will have a different diet with a person living in an urban area where instant foods are readily available in the market. In the same breath, a person growing up in a Christian family will have a different perspective about the world with a person growing up in a Muslim family. Culture, tradition, religion, nature and geography of a place have an effect in human lives.
Places are very important because they serve different functions and contribute to the country’s economy. Most places are interdependent on each other. We can take for example the scenario here in the Philippines. 27% of the country’s total electricity supply comes from geothermal power plant in the islands of Luzon, Mindanao and Leyte. Other regions in the Philippines draw rice from central Luzon. For fish and marine products, many regions get supplies from fish centers in Batangas, Palawan and Oriental Mindoro. This interdependence of places takes an advantage in the geographical differences of each region in the Philippines to suffice their necessity and commodity.
There is also interdependence between geographical scales. We can see here how global scales influence local scales and vice versa. One example is the use of contraceptive in the United States in response to the increase in population. It greatly influences the Philippines; several politicians persevere to adopt the use of contraceptives and are still pursuing to legalize the Reproductive Health Bill. On the other hand, local events also affect and influence the global scales. One good example here in the Philippines is the People Power Revolution in 1986 that restore Philippines’ democracy. The unity and courage that the Filipinos offered during that time encourage other countries like Indonesia, Romania, Nepal and Egypt to fight against corruption and communist dictatorship.
“Without Geography, you are nowhere”. This simply explains the importance of Geography in terms of location, direction and distance. Geography helps us to assess the space around us and to identify our position in relation to other things and places. Maps are geographer’s best colleague. They are the primary tools for spatial analysis. But maps also play an important role in our everyday lives. It made transportation faster and helps us to locate places easier. Other technologies used by geographers contribute a lot to our society like remote sensing and geographic information system.
Note: search for GIS in Philippines.

CHAPTER 2 – The Changing Global Context

Places and regions here in the Philippines undergo changes in its geography. Even before Spanish occupation up to the present times, we are still experiencing major changes in terms of agriculture, industry, political system and economy. Places and regions are interdependent; everyone has its own fair share in the country’s economic development. Even Philippines depends on different core countries like the United States of America,.
Philippines can be classified as a peripheral country because of being less developed in terms of quality of living, infrastructure, education and level of productivity. Philippines depend on other countries in terms of technological innovation. If we will go back to our history, we can see how different countries like USA, Spain and Japan exploited and dominated our country. Colonization somehow brought improvement to our country in terms of agriculture, infrastructure, education and political system but damage and exploitation to our country’s resources are more dominant.
Due to technological innovation, we have improved our agricultural system. Farming and harvesting of crops became easier and faster but our colonizers took advantage of our fertile lands. They forced us to convert our rice fields into plantation of “major cash crops” like coconut, sugarcane, abaca and tobacco. They made Philippines as their source of raw materials. 90% of the agricultural lands in the Philippines were allotted to “major cash crops” leaving only 10% for other crops including palay which is our staple food. We are forced to import rice from other countries because of the shortage brought to us by the conversion of our rice fields. This scenario merely explains the success of different core countries.
Globalization ..

CHAPTER 3 – Geographies of Population

Population geography focuses on the number, composition and distribution of human beings in relation to variations in the conditions of earth space. Sometime early in 2004, human birth raised Earth’s population to about 6.4 billion people. The Earth’s total population were affected by different basic factors like births, deaths, marriages and migration.
If we will put population geography into Philippine context, there have been different forms of migration that took place and contributed to the Filipino Diaspora. Long before age of colonialism, Filipinos migrate around Southeast Asia and Middle East. During Spanish colonization, many Filipino Illustrados migrate to Europe for their education. During the American imperialism most Filipinos migrated to America without restrictions until 1934 when the Tydings-McDuffie Act limits migration to 50 people per year.
Statistics show that there are 8,726,520 overseas Filipino workers with more than two million undocumented working in 194 countries and 7 oceans. There 11 million “global Filipinos” including overseas workers, residents and citizens of other countries. The top three destinations of OFWs are USA, Saudi Arabia and UAE. OFWs contribute to our country’s economy because of their remittances amounting to $14.6B annually. OFWs remittances accounts for the 13.5% to 14.5% of Philippines’ Gross Domestic Product (GDP).
Migration is also affected by different factors known as the Push Factors and Pull Factors. Push factors are events and conditions that impel an individual to move away from a location. Some of the push factors here in the Philippines are the weakening of the economy of the Philippines, inadequate job opportunities with 8.9 million underemployed and wide social disparities between rich minority and poor majority. On the other hand, pull factors are forces of attraction that draw migrants to leave a place. Some of the pull factors in the Philippines are the high demand of educated workers in other countries and better salaries and incentives abroad.

CHAPTER 4 – Nature, Society and Technology

Filipinos’ perception on nature was greatly influenced by the Spanish colonizers who colonized our country for more than 300 years. As we embraced Christianity, our colonizers have embedded to our minds the Christian perspective on nature, that is, humans are the steward of nature.
Philippines is a country blessed with natural resources, diverse flora and fauna, extensive coastlines, and rich mineral deposits.. These assets of our country have attracted different invaders. Colonization has brought exploitation and degradation to our natural ecosystem that greatly affects the biodiversity in our country. Several species of animals and plants have been extinct because of different human activities that abused our natural resources.
According to the 2008 IUCN Red List of Threatened Species, the Philippines has 42 critically endangered animals, 65 endangered species and 318 vulnerable animal species. Some of the endemic critically endangered species includes the Tamaraw (Bubalus Mindorensis) and the Tarsier (Haplorrhine Primates), which are well-known and attracts a lot of tourists every year. Most of the extinction of animal species are caused by human activities like destroying the natural habitat of certain species and killing animals for trade and for food.
The Philippines government has do some act regarding the exploitation of our natural resources before it is too late. Philippines might end up losing its entire animal and plant species if human activities like illegal logging and mining, deforestation and burning of the forests will not be eradicated.
Though we did not notice, all of our human actions generate chains of effect that reverberate through ecosystems and social systems. The Philippines has a tropical wet climate dominated by a rainy season and a dry season. Philippines is located along the typhoon belt, and it experiences dangerous storms from July through October. Floods and landslides are some of the common effects of typhoons. Recently, Philippines were bashed by the typhoon Ondoy which caused a lot of casualties and fatalities. This catastrophic event was made worse by abusive human actions. The rock slide-debris avalanche occurred on February 17, 2006 in Guinsaugon, Leyte was caused not only by torrential typhoon but also because of illegal logging and mining done in the area three decades ago.
Some of current environmental issues in the Philippines are the uncontrolled deforestation in watershed areas; soil erosion; air and water pollution in Manila; increasing pollution of coastal mangrove swamps which are important fish breeding grounds; severe water pollution that caused the death of one of the country's major rivers, though there are ongoing efforts at resuscitation.
Philippines is also involved with different international agreements which aims to preserve and protect the environment. Some of the agreements are about Biodiversity, Climate Change, Endangered Species, Hazardous Wastes, Law of the Sea, Marine Dumping, Nuclear Test Ban, Ozone Layer Protection, Tropical Timber 83, Tropical Timber 94, Wetlands, Whaling. Signed, but not ratified: Climate Change-Kyoto Protocol, Desertification.

CHAPTER 5 – Mapping Cultural Identities

Philippines is a country rich with culture and traditions. We are known because of our rituals and practices, indigenous instruments, native costumes and native armors. We are also known for sacrificial offering like giving food to our dead ancestors and killing live chickens as sacrifice. This material and non-material culture serve as the identity of the Filipinos.
Philippines is home to different ethnic groups and minorities. (put examples). There are also different religions in the country. Christianity is the major religion of our country and Philippines is the only Christian country in the whole Asia. Other religions in the Philippines are Islam, Iglesia ni Cristo, Jehova's Witnesses, Mormons and Atheism. Over 90% of the Philippine population are Christians. About 5% Muslims and the rest either practice other religions or practice no religion at all.
The Indigenous peoples of the Philippines consist of a large number of Malay ethnic groups. They are the descendants of the original Austronesian inhabitants of the Philippines that settled in the islands thousands of years ago. In 1990, more than 100 highland tribes constituted approximately 3% of the Philippine population.
Philippines is also blessed with diverse but unified languages and dialects. Some eleven languages and eighty-seven dialects were spoken in the Philippines in the late 1980s. Eight of these--Tagalog, Cebuano, Ilocano, Hiligaynon, Bicolano, Waray-Waray, Pampangan, and Pangasinan--were native tongues for about 90 percent of the population. All eight belong to the Malay-Polynesian language family and are related to Indonesian and Malay, but no two are mutually comprehensible. Each has a number of dialects and all have impressive literary traditions, especially Tagalog, Cebuano, and Ilocano. Because of the influence of colonization, we also have pidgin here in the Philippines. One example of pidging language is the Tsabakano, it is a form of Spanish and Visayan language.

CHAPTER 6 – Interpreting Places and Landscapes

Human geography also explore the relationship among people, landscape and places and how they affect each other. It also explores the features and formation of landscapesd. Landscapes are the comprehensive products of natural and human actions to the envronment. Each landscape shows a repository of the society that shapes and contributes to the formation of that certain landscape.
Landscape of Despair
Payatas is a landfill also known as Smokey Mountain. For iver 35 years, this has been a stark and heart-tugging reminder of the desperate conditions of Filipino people. Last July 10, 2000, after a massive rain, a thrashslide occurred in this area killing over 200 lives of people that lives around the area. The tragic victims were the scavengers and sorters at the dump site and those living in the nearby shanties.
Pasig River was once a clean and beautiful river that is home to different species of marine animals. But the influx of population brought about by industrialization and urbanization of Mettro Manila transformed Pasig River into a sewage and industrial effluents depot. Pasig River today is nothing but a river with shimmering with oil slicks, unpleasant odor, dark colored water, hyacinth blooms, and floating garbage and feces.
Slum Areas. There are about 20 million people in the Philippines living in slum areas. These areas shows feeling of helplessness and hopelessness. You can see malnourished children, dying people because of hunger and diseases and all forms of poverty.
Derelict Landscapes
Bataan Nuclear Power Plant is completed but never fueled located at Napot Point in Morong, Bataan.It was the Philippines' only attempt at building a nuclear power plant. Because of 4000 defects that was observed from the said powerplant and the fact that it was built near a major fault line, it was never used since its completion.
Corregidor is located in Bataan. It is one of the major historical places of the Philippines. This is a national shrine and an island fortress which was nicknamed "The Rock". This historical site was the last bastion to succumb to the Japanese invasion in the year 1942. Today, this landscape was just composed of devastated buildings and ruins of the last war between Filipino and Japanese.
Sacred Spaces
Quiapo Church is officially known as Minor Basilica of the Black Nazarene located in Quiapo, Manila. This is one of the most popular churches in the country for it houses the Black Nazarene. This is considered to be a sacred space because it was recognized by the Filipinos as a place of special religious activities and ceremonies. During the Feast of the Black Nazarene, many Filipinos go to this church because they believe that it has miraculous attributes.
Barasoain Church, also known as Our Lady of Mt. Carmel Parish was locates in Malolos City, Bulacan. It earned the title as the Cradle of Democracy in the East, the most important religious building in the Philippines. This church is also important because of its historical importance. This was also proclaimed as National Shrine by President Ferdinand E. Marcos.
Landscape of Power
Epifanio Delos Santos Avenue, formerly known as Highway 54 is the main circumferential road and highway of Metro Manila. This was considered as a landscape of power because of the purpose that it served during the People Power Revolution. This place was a living witness of the power and courage that Filipinos offered to fight against oppression and corruption in the government.
The Malacañan Palace is the official residence and principal workplace of the President of the Philippines. This place was considered as a landscape of power because it houses the highest administrative body of the Philippines. The palace has been the residence of eighteen Spanish Governors-General, fourteen American Civil Governors and later all the President of the Philippines after independence, with the exception of Emilio Aguinaldo.

CHAPTER 7 – The Geography of Economic Development

The major economic sectors of the Philippines are agriculture, services and industry, chiefly food processing, textiles and garments, electronics and automobile parts. The country's major industries are mainly centered in the urban areas around the capital city Manila. With significant reserves of chromite, nickel, and copper, mining in the Philippines also has immense potential.
The agricultural sector in the Philippines, though substantial continues to decline having contributed only 14.2% of the country's GDP which is the lowest compared to the industrial and services sectors. Major agricultural products are rice, sugar, coconut products, corn, bananas, pineapple products, aquaculture, mangoes pork, and eggs. The agricultural sector is subject to low productivity, low economies-of-scale, and insufficient infrastructure. This is mainly because most of our rice fields ang arable land areas are converted into commercialized buildings and infrastructures. Also, the government pays a little attention in our agricultural sector which could have been our greatest assets today.
The industrial sector of the Philippines had accounted for 32.1% of the country GDP in the year 2006. The industrial sector is mainly concentrated in the processing and assembly operations of various consumer products. Some of these include food and beverages, rubber products, tobacco, textiles, clothing and footwear, pharmaceuticals, paints, plywood and veneer, paper and paper products, and electronics. The heavier industrial products comprise of cement, industrial chemicals, fertilizers, iron and steel, glass, and refined petroleum products.
Over the past years the services sector has shown sustained economic growth and accounted for 53.7% of the country's GDP making it the highest contributor compared to the industrial and agricultural sectors. The services sector also employs the highest percentage of the workforce of Philippines. In 2004, it employed 49% of the country's workforce which was way ahead of the other sectors.
The growth rate of our country's Gross Domestic Product from 1990-1995 is 2.4 based on GDP at constant factor. The Gross National Product per capita of the Philippines in constant 1987 US$ is 851 during 1997 (GNP per capita in current US$ divided by the corresponding US Consumer Price Index for that year). The Gross National Savings (percent of GNP) in the year 1998 was 22.0%. The Gross Domestic Investment (percent of GNP) in the year 1998 was 26.5%. The unemployment and underemployment rate of the Philippines during 2002 is 13.9 and 19.6 respectively.

References

Getis, Arthur, Judith Getis & Jerome D. Fellmann. “Introduction to Geography 10th Edition.” Boston: McGraw Hill Higher Education, 2006.
Rubenstein, James M. “An Introduction to Human Geography: The Cultural Landscape 9th Edition.” Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall, 2008.
De Blij, Harm J. & Alexander B. Murphy. “Human Geography: Culture, Society, and Space.” New York: John Wiley & Sons, Inc., 1999
Nori Soriano. “Philippines Endangered & Extinct Animals.” Date Accessed: March 25, 2011. 11:04 AM

123IndependenceDay. “Economy of the Philippines”. Date Accessed: March 25, 2011

Pananaw Ukol sa Wikang Pambansa

Tantengco, Ourlad Alzeus G.
2010-59051
Final Exam
Linggwistiks 1 THY 4:00-5:30
Ms. Emilita L. Cruz

• Ano sa mga konsepto, pananaw, pagkilala at pagtingin mo sa wika ang binago/nabago ng mga kaalamang nakuha mo sa ating pag-aaral, pag-uusap at pagtalakay sa wika. Kung meron man?

Bilang isang mag-aaral, napakahalaga ng wika sa aking buhay. Ang wika ang nagsisilbing tulay upang mailahad ng mga guro ang kanilang mga lektura at maihatid sa amin ang mga impormasyon at kaalaman na kailangan naming malaman. Nagsisilbi itong daluyan ng mga ideya sa pamamagitan ng komunikasyon at pakikipagtalakayan. Higit sa lahat, ang wika ay nagbibigay ng pagkakakilanlan at identidad sa isang tao.
Binigyang linaw ng kursong Linggwistiks 1 ang dating umaandap-andap na pananaw ko ukol sa wika. Sa ganang akin, alam ko na mahalaga ang wika para sa isang bansa ngunit hindi malinaw sa akin kung anong buti ang maidudulot ng pag-aaral ng wika. Binago nito ang dati kong pagkakaunawa sa wika. Ang wika pala ay hindi isang bagay na naimbento lang kamakailan, hindi ito isang bagay na madaling maintindihan at pag-araalan.
Habang binabagtas ko ang daan patungo sa pag-aaral ng wika ay unti-unting nailahad sa akin ang kahalagahan ng wika. Maraming mga tanong sa aking isipan ang nabigyan ng kasagutan gaya na lamang ng paano nabuo ang wika, ano ang mga prosesong pinagdadaanan nito, saan ito nagmula at marami pang iba. Naipaliwanang sa akin ng mabuti ang mga elemento at konsepto na gumagabay sa konstruksyon at pagbuo ng isang wika.
Sa talakayan ukol sa phonetics at phonology, natutunan kong pag-aralan at ianalisa ang mga tunog sa mga salita, kanilang mga katangian, saan at paano sila ginagamit sa wika. Maging ang posisyon ng dila at paraan ng artikulasyon ng bawat letra o phonemes ay natutunan ko sa kursong ito. Nabigyang linaw din sa akin na ang wika ay hindi basta na lamang naimbento o nalikha. Napakatagal na proseso pala ng pagbuo ng isang wika at napakaraming pagbabago ang pinagdadaanan nito. Sa phonology ko rin nalaman ang organisasyon ng mga tunog sa iba't ibang klase ng wika. May pinagbabasehang istroktura o kaayusan ang mga tunog sa salita. May espisipikong kapaligiran ang bawat phonemes. Ang phonemes ay ang tawag sa mga tunog na para sa mga native speaker ay magkakahawig ng pagbigkas ngunit kung mabusising pag-aaralan ay may kaibahan sa paraaan ng artikulasyon. Isang halimabawa ng phonemes ay ang /b/. Mayroon itong dalawang allophones, /b/, ito ang normal na b at ang isa naman ay ang /β/, ito naman ay binibigkas ng may pag-ihip.
Kasabay ng paglipas ng panahon, ang mga salita rin ay dumadaan sa iba't ibang pagbabago ng anyo na tinatawag na morphological processes. Nalaman ko sa kursong ito na sadyang napakayaman ng ating wikang pambansa. Napakabilis nakalilikha ng mga bagong salita mula sa ating wika. Iba't ibang paraan ang pinagdadaanan sa pagbuo ng bagong salita. Karaniwang nakapagpapabago sa isang salita ay ang pagpapalit ng mga morphemes nito. Ang morphemes tunog na may kahulugan. Isang magandang halimbawa nito ay ang salitang “sa” na maaring gamitin sa iba't ibang paraan. Maari itong gamitin bilang locative, benefactive o causative. Ang paraan ng pagbuo ng bagong salita ay maaaring:

• Affixation. Ito ang pagdaragdag ng mga prefix, infix o suffix sa isang salitang-ugat upang makabuo ng bagong salita. Halimbawa ay ang salitang-ugat na “kain”. Sa pagdaragdag ng affix ay makakabuo tayo ng napakraming anyo ng salitang ito tulad ng kumain, kinain, kakain, kumakain at kainin. Lubos nitong napagyayaman ang ating wika.
• Compounding. Ito ay pagsasama ng dalawang magkaibang salita upang makabuo ng isang panibagong salita. Halimbawa ay bahaghari mula sa dalawang salita na bahag at hari.
• Reduplication. Ito naman ang pag-uulit ng isang salita upang makabuo ng panibagong salita. Halimbawa ay ang mga salitang isa-isa, iisa at batong-bato.
• Alternation. Ito naman ay ang pagpapalit ng tunog ng isang salita upang magkaroon ito ng bagong kahulugan. Sa katunayan ay walang ganitong proseso sa wikang Filipino. Makikita natin ito sa mga hiram nating salita. Halimbawa ay ang lolo at lola mula sa Espanyol na salitang abuelo at abuela. Ang 'o' sa lolo ay napalitan ng 'a' at naging lola. Ang pagbabagong ito ay nagbigay ng distinksyon sa mga salita.

Naging mas pamilyar ako sa talakayan ukol syntax o ang organisasyon ng mga salita sa isang pangungusap dahil madalas itong bahagi ng diskusyon sa asignaturang Filipino magbuhat pa noong elementarya. Isang bagay siguro na bago sa akin ay ang pagkakaiba ng kaayusan ng mga syntactic classes sa iba't ibang wika. Ang mga syntactic classes ay ang mga pangngalan, pandiwa, panghalip, pang-uri at pang-abay. Halimbawa sa Pilipinas, ang pagkakasunud-sunod ay maaring pagpalit-palitin hangga't nasusunod pa rin nito ang tuntunin ng wastong grammar. Lalo kong nabigyan ng halaga ang wikang Filipino dahil sa pagiging flexible nito. Napakaraming paraan na maaaring maisulat ang isang pangungusap sa ating sariling wika. Kahit anong parte ng pangungusap ay maaring maging sentro nito. Ang katangian na ito ng ating wika ay kaiba sa ibang mga wika.
Sa talakayan ukol sa Historical Linguistics ko natutunan na ang bawat wika ay may pinag-ugatan at pinagmulan na wika. Maging ang mga wika pala ay may mga pamilya. Nakamamanghang malaman na 50 porsiyento ng wika sa buong mundo ay nanggaling lamang sa iisang language family. Ito ay ang Indo-European Family, saklaw nito ang mga Germanic at Romance Languages. Isang malaking misteryo din para sa akin noong nalaman ko sa isa sa mga film viewing sa kursong ito ang wikang “Basque”. Ito ay ginagamit ng mga naninirahan sa baybayin ng Bay of Biscay malapit sa Pyrenees. Ang wikang ito ay hindi maihambing o maikonekta sa alin mang wika sa buong mundo. Ayon sa mga teorya ng mga linguist, isa itong pre-Indo-European language na nagawang ipreserba at panatilihing sa paglipas ng panahon. Kakaibang pagprotekta ang ibinigay ng mga ispiker sa wikang ito upang maipreserba ang kanilang wika. Hindi sila nag-aasawa ng hindi ispiker ng kanilang wika upang hindi mahaluan ang kanilang wika ng wikang banyaga. Sadyang napakahalaga ng wika sapagkat ito ang nagbibigay ng identidad sa isang nasyon o bansa.
Hindi lamang pag-aaral ng wika ang aking natutunan sa kursong ito. Higit sa lahat ay mas pinaigting ng kursong ito ang pamamahal ko sa aking sariling wika. Naipaalala nito sa akin ang kahalagahan ng wika. Dahil ito ang nagbibigay ng kaakuhan sa aking pagiging Pilipino. Aminado ako na mas gusto kong magsalita sa wikang Ingles dahil napakaintelektwal pakinggan ng wikang Ingles. Pakiramdam ko ay napakatalino ko kapag nagsasalita ako gamit ang wikang Ingles. Ngunit nabigyang linaw ng kursong ito ang maling persepsyon ko sa ating wika. Masyado ko palang minaliit ang ating wika. Naikintal sa aking isipan na ang tanong na paano ko mamahalin at mapag-aaralan ang ibang wika kung mismong sarili kong wika ay hindi ko kayang mahalin. Ngayon na natapos ko na ang kursong Linggwistiks 1 ay magsisilbi itong paalala sa akin na mahalin ang aking sariling wika higit sa anumang banyagang wika. Dahil lahat ay nagsisimula sa ating sarili, alam ko na hindi malalaing ang mga adhikain ng mga dalubhasa sa wika sa ating bansa. Darating din ang panahon na matututunang mahalin ng bawat Pilipino ang ating wikang pambansa. At ito ay magsisimula sa maliit na kontribusyon ng bawat mamamayan, sa simpleng paggamit ng ating sariling wika sa ating tahanan ay maipapakita na natin ang ating pagmamahal sa ating wika.

2. Ang panghihiram ng mga salita ng isang wika mula sa isang wika sa anupamang dahilan ay nangyayari. Ano sa palagay mo ang katanggap-tanggap na pagbaybay sa mga salitang hiram natin?

Isa sa mga suliranin ng mga grammarian, linguist at mga guro ang paraan ng pagbaybay sa mga salitang hiniram ng Pilipinas mula sa ibang bansa. Maging ang buong lipunan ay sangkot sa suliraning ito. Kung kaya naman dapat ay maging katanggap-tanggap sa mga karaniwang Pilipino at buong samabayanan ng paraan ng pagbaybay sa mga hiram na salita.
Sa kalahatan, ang namamayaning prinsipyo sa pagbabaybay ng mga salitang hiram ay ayon sa bigkas nito. Ngunit hindi lahat ay kayang isulat ayon sa bigkas gamit ang alpabetong Filipino kung kaya naman nagkaroon din tayo ng walong karagdagang letra. Para na rin ito sa ibang mga salita na kapag binaybay sa ating wika ay lubusang nababago ang ispeling at hitsura. Mas mabuti na pansamantala na lamang nating hiramin ng walang pagbabago ang mga salita upang mas madaling maintindihan.
Kailangan ay may mga altuntunin tayong sinusunod sa panghihiram ng salita dahil kung patuloy tayong manghiiram ng salita ay posibleng mawala o mamatay ang ating sariling wika. Kapag mas marami na ang gumagamit ng mga hiram na salita o di kaya ay marami na ang mas gustong magsalita gamit ang wikang banyaga.
Base sa aking napag-alaman mula sa mga artikulo at mga research journal sa internet may mga sinusunod tayong tuntunin sa pagbabaybay ng mga hiram na salita alinsunod sa ortograpiya ng ating wikang pambansa.

• Hangga't maaari ay huwag tayong manghiram ng salita. Maaaring ihanap muna natin ito ng katumbas sa ating sariling wika. Halimbawa ay ang salitang “rule”, marahil iisipin ng karamihan na isulat ang salitang ito gamit ang pagbabaybay na “rul” ngunit kung ating titingnan ay maaari nating gamitin ang katumbas nitong salita sa ating wika, ang “tuntunin”.
• Kapag ang salitang hiniram naman ay pangalan ng mga hayop sa ating bansa ay maaari nating gamitin ang mga katumbas nitong rehiyunal o lokal na salita. Halimbawa ay ang “tarsier”, maari nating gamitin ang Bol-anon na katawagan para dito – ang “mamag” at ang “whale shark” ay maaring tawaging “butanding” na siyang tawag ng mga taga-Bikol dito.
• Kapag ang salitang hihiramin ay sadyang walang eksaktong katumbas sa ating wika, maaari nating hiramin ang salita at baybaying alinsunod sa ating wikang pambansa o di kaya ay panatilihin ang orihinal nitong anyo. Halimbawa ay ang “philosophy”, maaari natin itong isulat bilang “pilosopiya” at ang salitang “psicologia” na salitang Espanyol ay maaaring baybayin ng “sikolohiya”. Tanggap din sa ating wika ang pagbabaybay gaya ng “arkiyoloji” mula sa salitang “archaeology”.
• Pinakamabuting gawin sa pagbabaybay ng mga salitang ating hinram ay sumunod sa opisyal na pagtutumbas ng Komisyong ng Wikang Filipino at iba pang mga ahensya ng pamahalaan. Ang mga institusyong ito ay naglalathala ng mga opisyal na pagtutumbas sa mga termino sa likas na agham, agham panlipunan, sining at panitikan.

Sa pagbabaybay ng mga hiram na salita ay maari naman nating panatilihin ang orihinal na anyo ng mga salita lalo na kung ito ay salitang pantangi, panteknikal at pang-agham. Halimbawa ay ang pangalan na “Manuel Roxas”, hindi natin maaring isulat ito ng “Manwel Rohas” sapagkat lubusang mababago ang pangalan gayundin naman sa mga pangalan ng lugar gaya ng Ilocos Norte at Barasoain. Gayunpaman ay may ibang tao pa rin na binabaybay ayon sa wikang Filipino ang pangalan ng lugar gaya ng “Quiapo”, ginagamit ng iba ang ispeling na “Kiyapo”. Pagdating sa mga siyentipikong terminolohiya tulad ng “sodium chloride” at “enzymes”, mas mainam na baybayin o panatilihin ang orihinal nitong anyo upang mas madaling maintindihan ng mga Pilipino. Gayunpaman, may mga ang mga siyentipikong termino na rin tayong naisalin sa ating wikang pambansa. Ang Sentro ng Wikang Filipino sa Unibersidad ng Pilipinas ay naglilimbag ng mga siyentipikong libro gamit ang wikang Filipino. Isa na rito ay ang “Histolohiya: Mga Konsepto at Proseso” ni Dr. Annabelle A. Herrera. Layunin ng institusyong ito na palaganapin at pagyamanin ang wika at kulturang Filipino.
Ang mga hiram naman nating salita mula sa wikang Espanyol maliban lamang sa mga pangalang pantangi ay maari na nating baybayin alinsunod sa ating katutubong sistema. Halimbawa ay ang “cebollas” → “sibuyas”, “componer” → “kumpuni” at “abuelo” → “lolo”. Maging ang mga salita na ginagamitan dati ng letrang q tulad ng “qui” at “que” ay maari nating baybaying gamit ang letrang k.
Ang mga salitang hiniram natin mula sa wikang Ingles ay maaari ring panatilihin ang orihinal na anyo. Halimbawa ay ang mga salitang “daddy”, “boyfriend” at “joke”. Kung ang salitang ating hiniram ay malayo na ang kahuluhan sa orihinal na salita ay maaari na natin itong baybayin gamit ang katutubong sistema gaya ng istambay mula sa “stand by” at apir mula sa “up here”.
Dapat din nating gamitin sa pagbabaybay ang mga salitang matagal na o palagiang ginagamit bilang pantumbas sa hiniram na salita. Halimbawa ay ang paggamit ng telepono at hindi “telefon” o “telefono”. Dapat din nating tandaan na ang bawat tunog sa bawat wika ay may kanya-kanyang katangiang pamponolohiya. Hindi natin masasabing ang hiram na salita ay katumbas na ng orihinal na salita kapag mayroon itong magkahawig na tunog. Dapat ay maging mapanuri tayo sa pagbabaybay ng mga hiram na salita. Halimbawa na lamang ay ang paggamit ng “deskriptiv” at “narativ”. Hindi ito magiging katanggap-tanggap sa ating wika sapagkat ang /v/ ating wika ay karaniwang nakikita sa gitnang bahagi ng mga salita at ito ay binibigkas na bilabial sa ating wika at hindi tulad ng sa Ingles na labiodental. Maaring maging katumbas ng salitang “descriptive” at “narrative” sa ating wika ay ang paglalarawan at pasalaysay.
Sa ating pagbabaybay, kailangan nating isaalang-alang ang kahandaan ng mga Filipino sa paggamit ng hiram na salita sapagkat walang buting maidudulot kung ang pagbabaybay na gagamitin ay hindi tatanggapin ng mga karaniwang Filipino. Kailangan nating sundin ang mga tuntunin sa pagbabaybay ng mga hiram na salita upang. Kailangang iipakita nating mga Filipino na hindi tayo malilito, hindi tayo mahihirapang matutunan ang mga opisyal na pagtumbas sa mga hiram na salita. Hindi bobo ang mga Filipino at kaya nating tandaan ang iba't ibang mga pagtumbas na ito. Kailangan nating ipakita na ang wikang Filipino ay isang wika na kayang ipaliwanag maging ang pinakamaliit na detlye ng atom at ang kalakhan ng kalawakan. Sa gayon, tayo bilang isang nasyon, ang mga karaniwang mamamayan kasama ang mga dalubhasa sa wika, ay mabilis na makakakilos tungo sa higit na intelektwalisasyon at siyentipikasyon ng wikang Filipino, ang ating tinay na wikang pambansa.

3. Marami ang wikang ginagamit sa Pilipinas mula norte hanggang sur. Anong buti, bilang isang Pilipino, na malaman ninyo kung anu-ano ang mga ito?

Ang Pilipinas ay nagtataglay ng 11 na lenggwahe at halos 87 diyalekto. 90 porsiyento ng ating populasyon ay gumagamit ng Tagalog, Cebuano, Ilocano, Hiligaynon, Bicolano, Waray-Waray, Pampangan at Pangasinense bilang kanilang native tongue. Ang mga ito ay nagmula sa Malay-Polynesian language family na siyang pinagmulan din ng mga wika ng mga Indonesian at Malay. Bawat wikang ginagamit sa iba't ibang rehiyon sa Pilipinas ay may angking katangian na nahuhubog base sa tradisyon at kultura ng mga ispiker nito.
Bawat diyalekto sa ating bansa ay may kanya-kanyang literary traditions lalo na ang mga Tagalog, Cebuano at Ilokano. Ang mga lenggwaheng ito ay may malapit na relasyon sa isa’t isa. May pagkakahawig ang kanilang mga sound phonemes at morphemes kung kaya naman mas madali para sa kanila na matutunan ang lwnggwahe ng bawat isa.
Ang napakaraming wikang ginagamit sa ating bansa ay sumisimbolo lamang sa yaman ng kultura ng ating bansa. Ito ay sumasalamin kung gaano napagyaman ng ating mga ninuno ang ating wika. Mahalagang pag-aralan nating mga Filipino ang iba't ibang wika sa ating bansa sapagkat ang ating wikang pambansa ay nabuo mula sa pinagsama-samang wika sa buong Pilipinas. Mahalagang malaman natin ito upang mabigyan natin ng halaga ang papel na ginampanan ng iba't ibang wika ng ating bansa sa pag-unlad ng wikang Filipino.
Isang kahalagahan marahil na malaman ang mga wika sa ating bansa ay upang mapagsama-sama natin ang mga magkakauring wika na may parehong katangian. Sa ganitong paraan ay mas madali nating maiintindihan at mas mapapadali ang komunikasyon sa buong Pilipinas. Tinutulungan tayong mga Filipino na mas maintindihan ang koneksyon ng ating wika sa iba pang mga wika sa ating bansa. Sa pamamagitan nito, malalaman natin kung saang lugar sinasalita ang isang wika. Sa ganitong paraan ay malalaman natin kung saang lugar may mga wika na hindi gaanong naiintindihan o hindi pamilyar sa ating mga Filipino. Kadalasan ay mga katutubong etniko ang may mga wika na hindi gaanong nabibigyang pansin sa ating lipunan. Mahalagang malaman nating ang mga wika nila nang sa gayon ay magkaroon tayo ng komunikasyon sa kanila lalo na ang ating gobyerno upang malaman natin ang mga pinagdaraanan nila at ang kanilang mga pangangailangan.
Napakahalaga na malaman at mapag-aralan ang iba’t ibang wika sa bansa lalung-lalo na ng mga dalubhasa sa wika upang maclassify ang mga magkakahawig na salita at malaman ang mga prototype forms ng mga salita sa ating bansa. Mahalagang malaman ito upang malaman kung saang language family kabilang ang ating mga wika. Sa pamamagitan din ng kaaalaman sa mga wikang sinasalita sa ating bansa, maari tayong makagawa ng heograpikal na distribbusyon ng mga linguistic traits sa ating bansa. Maaari nating malaman ang mga linguistic area kung saan mayroong pagkakapareho sa wika dahil na rin sa pakikisalamuha o linguistic contacts ng mga taong naninirahan sa magkaratig na lugar.
Sa pag-aaral din ng mga wika sa ating bansa, malalaman natin ang iba’t ibang kultura ng ating bansa. Dahil ang wika ay isang kultural na institusyon, maari nating malaman ang mga pagkakaparehong kultural ng mga linguistic area na magkapareho ang mga wikang ginagamit. Malalaman natin ang mga genetic at typological relationships ng mga wika sa ating bansa. Maari rin tayong makagawa ng Language Family Tree at genealogy ng ating bansa.
Bilang isang Filipino, mahalagang malaman ang mga wika sa ating bansa sapagkat parte ito ng historikal na pag-unlad ng ating bansa. Marahil ay hindi alam ng karamihan kung saan nagmula ang mga salita na kanilang ginagamit sa kasalukuyan. Marahil aakalain lalo na ng mga kabataan na Filipio lamang ang wika sa ating bansa at lahat ng mga salita ay nagmula lamang dito. Upang mabigyan naman ng halaga ang kontribusyon ng ibang wika sa ating wikang pambansa ay mabuting mapag-aralan natin ito. Mapag-aaralan din natin ang mga pagbabagong naganap sa ating wika sa pamamagitan ng pag-aaral ng iba’t ibang wika sa bansa. Kung paano nakabuo ng mga bagong salita mula sa ating mga diyalekto at wika.
Isang susi din sa ating pag-unlad bilang isang bansa ay ang pagmamahal natin sa ating sariling wika. Bago pa man natin matutunan ang mga wikang banyaga ay mahalagang magkaroon muna tayo ng malalim na pagkakilala sa ating sariling wika. Magsisilbing pundasyon ito ng ating pagiging Filipino at magbibigay sa atin ng identidad bilang isang nasyon na may mayaman kulturang panglinggwistika.


Sanggunian

Greenberg, Joseph H. “The Methods and Purposes of Linguistic Genetic Classification”. Stanford University Press.
Huffman, Stephen. “Mapping the Genetic Relationships of Worlds Languages”.
< http://www.gmi.org/files/Mapping_Genetic_Relationships_World_Languages.pdf>
Komisyon ng Wikang Filipino. “Ang Ortograpiya ng Wikang Pambansa”.
Miclat, Mario I. Ph.D. “Pagsulong sa Ortograpiyang Filipino Bilang Salamin ng Kasaysayan at Kulturang Pambansa”
Tubeza, Phillip. “Local Dialects Key to Global Success”. Philippine Daily Inquirer. June 22, 2010.
U.S. Library of Congress. “Philippine Language Diversity and Uniformity”.
< http://countrystudies.us/philippines/36.htm>
Zafra, Galileo S. Ph.D. “Ang Estandardisasyon ng Wika at ang Pagsusulong ng Filipino sa Akademya: Introduksiyon sa Gabay sa Pagbaybay”. Sentro ng Wikang Filipino, U.P., 2004

Sunday, May 1, 2011

University of the Philippines Diliman Prof Guide

PE 2 – Walking for Fitness
Pio Opinaldo
1st Semester AY: 2010-2011
Trivia lang, member ng UP PEP si Sir Pio. Mabait naman si Sir kaso nakakapagod lang talagang maglakad. First week hindi siya nagpakita sa amin. During our first sessions sa may vanguard lang kami and then next vanguarg to CHK na until mapunta kami sa ACAD OVAL Every week nadadagdagan ung laps na kailangang lakarin so it's challenging lalo na at under time pressure. He ckecks attendance every meeting so magsipag sa pagpasok. Requirement pala kay Sir na manood ng 2 UAAP basketball games or kaya pwedeng Cheerdance Competiton, pwede na din ung Dancing in September at may practicals outside the campus. During our time sa Tagaytay ang practicals. Mataas namang magbigay ng grades si Sir. Okay siyang Prof.
Rating: 8/10

Kas 1 - Kasaysayan ng Pilipinas
Dr. Eden M. Gripaldo
1st Sem AY: 2010-2011
Dr. Gripaldo is 75% chinese and she speaks Mandarin fluently. She likes techie gadgets, interesting. She has a lot of stories at super fun and interesting. Minsan nga nalalayo kami sa topic dahil sa kwento niya. Hindi nakakaantok ang discussion niya. We had 3 exams sa kanya. 1 quiz, 1 long exam and 1 finals exam. First 2 exams ay mixture ng objective at essay pero ang finals is pure essay. Hindi siya nagbabalik ng exams so you will see your grade directly sa CRS. Pwede kang mag special project sa kanya kung gusto mong tumaas ang grade mo at kung may talent ka talaga. One example ng nagspecial project sa kanya ay yung putik painter na nafeature sa Rated K, pero she pays for your work naman. Haha, ok naman siyang magbigay ng grade.
Rating: 8.5/10

Pan Pil 17 - Panitikan at Kulturang Popular
Elyrah Salanga
1st Sem AY: 2010-2011
Honestly, medyo natakot ako kay Ma'am at first encounter. Nakakasindak kasi siya. Well, gusto niya laging masaya at energetic ang class. Gusto niya laging may nagrerecite, if not, magtatawag siya using index cards. We used the book “LAGDA” in her class, as in andun na lahat ng readings niyo for the whole semester. Mahilig magpa surprise quiz si Maam so make sure na binasa mo ang mga readings niya. Madalas din ang group activity at reporting. Kritiko siya pero magaling mag evaluate. Purong essay ang midterm at final exam sa kanya. Mahirap ang mga tanong pero kung magbabasa ka naman ng mga notes mo ay masasagot mo naman. She likes to give bonus question at related un sa mga current TV shows at movies. Sa grades, marami atang mababa sa class namin, IDK kung may bumagsak pero nakakuha naman ako ng mataas kay Maam. May bonus paper siyang binibigay, anything about pop culture. Haha
Rating: 8/10

Geol 11 – Principles of Geology
Nicole Elloise Pellejera
1st Sem AY: 2010-2011
20/20 ang vision ni Maam Nix at kaya niyang basahin kahit super liit na ng texts. Cute si Maam at harmless at first. Pero wag ka dahil every meeting ay may quiz about sa topic na ididiscuss nio palang. 5 points lang naman at binibigay niya naman ung lecture ahead of time, un nga lang maraming blanks sa lecture and you have to search and answer it yourself. Avoid lates sa kanyang class dahil ZERO ka sa exam kung late ka and you can't take it anymore. May isang field trip at group project sa class niya. In our time, music video about geology ung project. Magaling naman siya pero mababang magbigay ng grades sa project at mabababa ung grades namin sa Departmental Final Exam. Siguro fault din namin. Pero maraming nadisappoint nung nirelease sa yahoogroups namin ang aming final grades cause it's lower than what we expect. Walang naka-UNO sa class namin.
Rating: 7.5/10

Math 17 – Algebra ang Trigonometry
Paul Reine Kennett Dela Rosa
1st Sem AY: 2010-2011
Si Sir Kennett ay medyo weird when I first saw him. Late pa nga ako sa class nung first meeting. May mannerism siya, mahilig niyang ipont ung hawak niyang marker sa pisngi niya at titingin sa itaas habang nag-iisip. Takot din siya sa kulog. Super. Haha. Okay naman magturo si Sir, medyo mabilis pero uulitin naman niya kapag di naintindihan ng class. Nag jojokes din siya. In the long run, bumait si Sir siguro naawa sa amin. Mahirap ang exams niya, konti lang ang nakapasa nung mga first exams. Pero kapag maraming bagsak nagbibigay siya ng bonus (BONUS talaga). Mag-aral kang mabuti at makakapasa ka sa kanya
Rating: 7.5/10

Eng 1 – Basic College English
Lisa Gene Mata
1st Sem AY: 2010-2011
Graduate si Miss Mata ng Ateneo. Personally, hindi ako ganong natuto sa course. Una kasi, hindi ko gaanong gusto ung time ng class at ayoko din ung approach niya ng pagtuturo. We had a lot of papers at almost every week may essay kaming ginagawa. Hindi rin kasi siya nagbabalik ng papers so you won't know your mistakes at kung ano ang dapat mong baguhin at iimprove sa iyong writings. Hindi siya nagturo about citations kaya naman when I was in English 10 hindi ko pa alam yun. I got poor grades kay Maam. Nagsubmit naman ako ng 2 bonus papers pero wala pa ring nagawa. Mababa talaga.
Rating: 6/10


Chemistry 16 lec
Dr. Irene M. Villaseñor
2nd Semester AY: 2010-2011
Si Doc V ay Professor 12 which is the highest rank na pwedeng maattain ng isang UP Faculty. Napakahusay niyang magturo at hindi ka talaga aantukin sa class niya. Mahilig bumanat ng mga jokes si Doc V, minsan magugulat ka nalang sa mga banat niya. Considerate siya, if you have problems pwede mo siyang kausapin cause she’s so approachable. She gives problem sets and discussion group every week kaya matetrain talaga kayo. Makinig ka lang ng mabuti at mas maganda if you have book ni Silberberg kasi un ung primary reference na gamit niya in discussion.
Rating: 10/10

Chemistry 16 lab
Mr. Hilbert Magpantay
2nd Semester AY: 2010-2011
Trivia, top 5 siya sa Chemist Board Exam during his time. Ayos naman magturo si Sir Magpantay. At first meetings, lagi kaming may quizzes and drills sa class niya na super nakatulong naman talaga sa amin. Hindi gaanong nagdidiscuss si Sir at madalas hindi na niya dinidiscuss ung itetest naming for DG. Siguro kasi nadiscuss na naman un sa lec at siguro redundant na din for him. Mabait siyang magbigay ng grades basta mag-aral ka lang mabuti. OC pala si Sir sa prelabs in a way na dapat complete ung details mo at kung me kelangan illustration, dapat i-draw mu talaga. Umalis siya nung mid sem kasi he went to Japan for his thesis. Ayos siyang prof.
Rating: 9/10

English 10
Ms. Ma. Ana Michaela Chua
2nd Semester AY: 2010-2011
Summa Cum Laude ng Comparative Literature si Ma’am Chua. Maganda si Maam at super fashionable niya, ang galling niyang manamit. She gives a complete set of her readings for the whole sem kaya pwede ka na mag advance reading. Magaling siyang magturo kaya mamomotivate ka talaga sa class niya. May isa kaming exam sa kanya and it was during mid sem, movement system na exam at kailangan mong gumawa ng bibliographic entry using MLA style. May 4 na papers kami sa kanya. Ayos naman magbigay ng grades si Maam Chua.
Rating: 8.5/10

Geography 1
Ms. Lou Ann Ocampo
2nd Semester AY: 2010-2011
Buntis si Maam nung time naming so medyo matagal kaming walang class sa kanya pero may nag sub din naman. Magaling magturo si Maam Lao at saka funny ang discussions namin. Hindi hassle ung class niya at enjoy sa mga kwento ni Maam. Negotiable din ung mga activities kay Maam, negotiable in a way na tinatanong niya din kami kung ano ung gusto naming. May group reporting kay Maam at 2 exams. Ung final exam naming is group exam so medyo madali. May field trip din kami at kung hindi ka makakasama sa field trip pwede ka namang magsubmit ng alternative paper, okay na sa kanya un. Mabait kaya mag enlist kayo sa class niya.
Rating: 9/10

Linggwistiks 1
Ms. Emilita Cruz
2nd Semester AY: 2010-2011
Magaling magsalita ng Bahasa Indonesia si Maam Cruz dahil tinuturo niya talaga yun. Napakabait ni Maam. Walang gaanong gagawin sa class niya. Super light lang talaga. Maganda siyang isabay sa mga mabibigat na majors kasi madali lang. Marami rin akong natutunan sa class na ito at nag enjoy talaga ako. Medyo madalas kaming walang klase. Hindi din nagche check ng attendance si Maam Cruz. Isang final exam na take home lang ang natatanging requirement sa class niya. Napaabait ding magbigay ng grade ni Maam Cruz. I recommend her. Ienlist nio ang class nia kung gusto nio ng UNO.
Rating: 9/10

Mathematics 53
Mr. Esmeraldo Ronnie Rey Zara
2nd Semester AY: 2010-2011
Si Sir Zara ay member ata ng AME. Very strict sa time. Nagstart talaga siya on time. Minsan nag-oover time si sir kung kailangan. Magaling magturo si Sir at laging nagbibigay ng mga exercises na pwede mong sagutan. Actually, very helpful talaga ang mga exercises na binibigay niya. Basta sagutan mo lang lahat un at paniguradong makakapasa ka sa exams niya. Nagbibigay din naman ng bonus si Sir. Lalo na kung perfect attendance ka. May 2%bonus ka sa final grade. Ayos ang class ni Sir. Mataas naman ang nakuha kong grade kay Sir though marami ang mabababa sa amin. At may less than 5 na nag drop. Pero all in all, matututo talaga kayo sa kanya
Rating: 9/10

Filipino 40
Ms. April J. Perez
Summer 2011
Hindi talaga dapat si Maam April ang prof namin. Nung una akala namin masungit siya. Pero nagkamali kami. Ang saya ng class namin sa Fil40. Super close kaming magkakaklase. 15 lang kami sa class pero super saya. Mostly reporting sa class ni Maam. Lagi kaming nasa DFPP AVR dahil dun madalas nagrereport dahil may aircon. May quizzes din kami after ng isang group reporting.May isang final exam at isang class project. Light lang naman ang class at hindi haggard. Marami ka ring matututunan. Basta naman nakakitaan ka ni Maam na magaling ka at masipag magandang grades ang makukuha mo. Fair magbigay ng grade si Maam. At very transparent.I recommend her. Kunin niyo siya
Rating: 9.5/10

Science Technology & Society
Dr. Fidel Nemenzo
Summer 2011
Napakahirap makakuha ng slot sa STS class. Kaya mapalad ako dahil nakakuha ako. Super informative ng class na ito.Super naenjoy ko talaga hindi lang dahi super lamig at super comfortable ng CS Audi kung hindi napakagaling ng aming mga lecturers. Every meeting iba't ibang mga dalubhasa mula sa iba't ibang disiplina ang nagbibigay ng lektura sa aming klase. From natural science to social science, arts and humanities at engineering. Super daming matututunan sa class na ito. Isang group project at isang final exam lang ang requirement sa class na ito.Siyempre nagche check din sila ng attendance. Super light ng class na ito. Sa final exam, hindi mo kailangan mangabisa. Basta nakinig ka lang ay okay na dahil essay type ang exam. Sana makakuha din kayo ng STS
Rating: 10/10